यसरी ठहर्याइयो
दर्जिनी बज्यैलाई ‘बोक्सी’
एक्कासी आमा चिच्याउन
थाल्नुभयो– सर्प……..सर्प । सुतिरहेको
हामी पनि ब्युझियौँ । अत्तालियौँ । काहालियौँ । कोठामा सर्प देखेपछि दाई र म रुन थाल्यौँ । पल्लो कोठाबाट साइला काका आएर हामी सबैलाई
बाहिर बरण्डामा निकाल्नु भयो ।
होहल्ला सुनेर घरबेटी
बा तल ओर्लिए । सर्प भन्ने थाहा पाएपछि भाला लिएरै आए । साइला काका, छिमेकका चिया बाजे र घरबेटि बा मिलेर कोठामा भुईपाताल
खोजे । गोदरेज मुनी सर्याकसुरुक सुनेपछि बल्ल त्यहाँ
बेरिएर बसेको गोमन सर्प भेटे ।
घरबेटि बाले भाला
हाने । चिया बाजेले लठ्ठी बजारे । अरु रमितेहरुले ढुङ्गा वर्षाए । गोमन सर्पको हुकाँर ठाउँका ठाउँ सेलायो । क्षणभरमै
मरियो । भालाको टुप्पोमा बेरेर मरेको सर्पलाई बाहिर
निकाले ।
मरेको सर्प बाहिर
निकाले पछि आमा छक्क पर्नु भयो । हामि दाजुभाई पनि छक्क पर्यौँ । अजिङगर जत्रै ठुलो
देखिएको सर्प मारेर बाहिर निकाल्दा
अन्धो बाम माछा जत्रै थियो ।
आमाले फ्याट्ट भनिहाल्नु
भयो- हामीले देखेको सर्प यो होईन । निकै ठुलो थियो ।
सबै छक्क परे । अर्को
पनि सर्प छ की भनेर फेरी चप्पाचप्पा खोजे । भेटेनन् । घरबेटी बाले आमालाई सोधे-तिमीले
देखेको सर्प मोटै थियो त ? आमाले मुन्टो हल्लाउँदै
हो भन्नुभयो ।
घरबेटीबा आफैलाई अलिअलि
धामीको कर्म आउथ्यो । एकछिन के के बर्बराउनु भयो । बारीतिर अछेता छर्किनु भयो । उत्तरतर्फ
टपरीमा चामल र अम्खोरामा पानी राखेर एकछिन काम्न थाल्नुभयो ।
काम्दै- यो त्यसकै
काम हो । त्यही बोक्सीको सर्प हो । डस्न अजिङ्गर पठायो । हल्ला भयो । डस्न सकेन । हल्ला
सुनेर म आए । मलाई झुक्याउन बोक्सीले अजिङ्गरको ठाउँमा गोमन राखिदियो । त्यहि बोक्सीको
बितण्डा हो यो ।
सर्पको आकार परिवर्तनबाट
हामी अचम्ममा थियौँ नै । अझ घरबेटी बाले
बोक्सीको वितण्डा हो भन्दा डरले त्यस रातभर सुत्न सकेनौँ ।
भोली पल्ट बिहान झन
अचम्म भो । मरेको सर्प राखेको
ठाउँमा बिहान हेर्दा सर्प थिएन
। काकाहरुले भोलीपल्ट खोलामा फ्याल्ने भनेर सर्प अम्बाको बोटमुनी ईटाले चेपेर राखेका
थिए । बिहान फाल्ने बेला लठ्ठीले उठाउन खोज्दा त्यस ठाउँमा सर्प भेटेनन् । वरपर पनि
देखेनन् । मरेको सर्प एकाएक
हरायो । धामी घरबेटी बाको
कथन साबित हुन लागेको थियो ।
राती त घरबेटी बाले
मात्रै बोक्सीलाई दोष लगाएका थिए। सर्प हराएपछि टोलका सबैले बोक्सीले नै आएर सर्प लगिछे
भन्न थाले ।
म सानै थिए । बोक्सी
कस्तो हुन्छ मलाइ थाहा थिएन । आमाको कुरा सुन्दा चाहिँ बोक्सी दन्ते कथाको राक्षस्नी जस्तै होला भन्ने सोच्थे । सोचेर डर पनि लाग्थ्यो ।
केहि दिन सर्पको तर्क
खुब जम्यो सबैको जिब्रोमा । चिया पसलमा बुढापाकाले गफमा बोक्सीको खुराक खुब मिसाए ।
कोही त छिटै बोक्सी पत्तो लगाएर कोशीपारी खेद्नु पर्छ पनि भन्थे ।
साता दिन नबित्दै
हाम्रो कोठामा सर्प मारेका चिया बाजेको नाती बिरामी पर्यो । छेर्ने र ज्वरो आउने ।
काखैको त्यो बच्चा हनहनी ज्वरोले रोकोरोई गर्दथ्यो ।
त्यसबेला नजिकै स्वस्थ्य
चौकी थिएन । एकजना अहेव थिए । बाजेले नातीको उपचार गर्न उसैकहाँ लगे । अहेबले सक्दो
औषधी दिए । सक्दो सलायन पानी चढाए । दिसापिसाब जचाए । निको हुन्छ भन्ने अश्वासन दिए ।
दुई दिन सम्म पनि
औषधीले छेउटुप्पो छोएन । घरेलु उपचार पनि गरे । न ज्वरो घट्यो । न छेर्ने बन्द भयो
।
दिशापिसाब को रिपोर्ट
आएपछि अहेबले हैजा रहेछ । छिटै शहरको अस्पताल
लैजाउ भने । बाजे चिन्तित भए ।
चिन्तित बाजेलाई सबैले
उक्साए– नातीलाई हैजा-सैजा केही होईन, बोक्सी लागेको हो । औषधीले छुन्न ।
बोक्सीले सर्प मारेको बदला लिन खोज्दै छे । नाती मारेर मरेको सर्प व्युत्याउन लागेकी
छे । नाती जोगाउने भए छिटै धामीलाई बोलाउ ।
बाजेले अहेवको कुरो
पत्याएन । गाउँलेको कुरा मान्यो । बाजे भोलीपल्ट नै डाडालाईन गए । डाडालाईन गाउँमा नाम चलेका
धामी थिए- सालीग्राम झाक्री
। सबैले झाक्रीबा मात्रै भन्थे ।
नातीलाई बोक्सीको
प्रकोपबाट जोगाउन र सन्चो बनाउन साँझपख बाजेको घरमा झाक्रीबा आईपुगे । सगँसगैँ झाक्रीबाले बोक्सी पत्ता लाउने कुरा
पनि सिसौली टोलभरी फैलियो । फैलिदै मेरो कान सम्म आईपुग्यो ।
त्यसरात चिया बाजेको अगेनामा धेरै जना भेला भएका थिए । निस्पट अध्यारो
थियो । रात छिप्पिदै थियो । बाजेले राको बाले । झाक्रीले ढ्याङ्ग्रो पिट्न थाले ।
चौध महिनाको अर्ध
चेत बालकलाई राको छेउ भुइमा सुताए । झाक्रीले मन्त्र फतफताउन थाले । हेर्दाहेर्दै एकछिनमा
काम्न थाले । उफ्रिन थाले । जोडजोडले कराउन थाले । सबै दिशा तर्फ चामल फ्याक्न थाले
।
एकछिन उफ्रेपछि नातिको
छेउमा पलेटी मारेर झाक्री काम्दै मन्त्र बक्न थाले । विरामी नातीको जिउभरि चामल छर्के । पानी छर्के । छेउमा धुप बाले
।
बाजेले रातो भाले
ल्याए । झाक्रीले एकैचट्मा भालेको टाउको छिनाए । आकाशतिर हेरेर मन्त्र पढे । अनि अग्निलाई
रगत चढाए ।
फेरी एकैछिनमा जोडजोडले
ढ्याङ्ग्रो बजाए । बोक्सी, बोक्सी भन्न थाले । उत्तर तर्फ चामल फाल्दै, राको देखाउदै, बोक्सी भगाउन थाले ।
मन्त्र फलाक्दै र
काम्दै झाक्रीले आगोको लप्कोमा बोक्सीको आकृती
देखे । गाउँलेलाई पनि देखाए । सबैले मानौ एउटा कुरुप तस्विर देखे झैँ हो मा हो मिलाए
। आगोको लप्कोमा सबैले कस्तो आकृती देखे, त्यहाँ भएका मानिसले
नै जानुन् । तर मैले चाहिँ कुनै आकृती देखेको थिईन ।
सबै हेर्दा मलाई रमाइलो
लागिरहेको थियो । लयात्मक मन्त्रमा झाक्री पुनः बरबराए । र बच्चाको छेउमा गएर जोड्ले
फेरी पानी छर्किए । बाजेको नाती निन्द्राबाट व्युझिएर रुन थाल्यो । झाक्रीको कर्मकाण्ड सकियो ।
"अब बोक्सीले यो नातीलाई
छुदैन । यो सबै खरानी खोलाको बगरमा यही आउँदो औशीको रातमा गाड्नु । अनि सधैँभरिको लागि
बोक्सी भाग्छे । बोक्सी यो टोलको उत्तरतर्फ छे । लोग्नेमारा हो । पानी नचल्ने जातको
। साठी ननाघेकी । राती-राती मसान जान्छे । सर्प पालेकी र सर्प सगैँ खेल्ने होचो कदकी
छे ।" यति भनेर झाक्रीले टाउको छिनिएको रातो भाले झोलामा हाले । दक्षिणा बटुले
। अनि बाजे सगँ थप दक्षिणा लिएर आफ्नो बाटो तताए ।
झाक्रीको धामी कलाबाट
पनि बाजेको नातीको पखला थामिएन । झाडा सगैँ झन बान्ता पनि बढ्यो। पानीको अभावले शरीर
सुक्दै गयो । भोलीपल्ट पखला निकै भएर सधैभरिको
लागि बाजेको नातीले यो धर्ती छोडेर गयो ।
नातीको अन्तिम संस्कारपछि
टोलमा बाजेले सबै बुढापाकाहरुलाई भेला गराए । जान्ने बुझ्ने डाके । सबैले सरसल्लाह
गरे । भविष्यको सकंटको बारे विचार गरे । बोक्सीको प्रकोप बारेमा सचेत हुनपर्ने कुरा
जाहेर गरे । अनि झाक्रीबाले दिएको हुलीया बमोजीम सबैले आ-आफ्नै अड्कल लगाए:
-त्यै पोक्ची हो बोक्सी
।
-माइलो त मरेर गयो
। त्यसैको स्वास्नी बोक्सी रहिछे ।
-हाम्रो लुगाफाटा सिलाउथिन्
। टुनामुना लाएर दिन्थिन् क्यारे । दर्जीनी बज्यै नै
हो बोक्सी ।
सबैको कुराबाट अन्तमा
दर्जीनी बज्यै नै बोक्सी ठहरिन् ।
कक्षा ६ मा पढ्थें । त्यतिखेर स्कुल पल्लो गाउँमा थियो । एकदिन स्कुलबाट फर्किदै थिए । सोमबारे हाट लाग्ने मैदानमा धेरै
मान्छे जम्मा भएको देखेँ । फुच्चे थिए । सबैको टाङमुनीबाट छिरेर भिडको अगाडी पुगे
। अगाडी पुग्दा पूर्वतिर रहेको बकैनोको रुखमुनी दर्जिनी बज्यैलाई बाधेर राखेको देखे ।
चिया बाजे झोँकिदै
– ‘मेरो नाती यसैले खायो । यसलाई मार्नु पर्छ’ भन्दै थिए ।
हाम्रा घरबेटीबा-
‘यो बोक्सीले अरु थुप्रै केटाकेटी खान सक्छे । गाउँबाट खेद्नुपर्छ यसलाई’ भनेर कराउँदै थिए ।
ज्यामिरे बुढो- ‘बज्यै हुन् । यही
गाउँकी हुन् । एकचोटी सचेत गराएर अनि चेतावनी दिएर हेरौँ । त्यसपछि पनि केही गरिन्
भने अनि गाउँ निकाला गरौला’ भन्दै थिए ।
अरु पाका मान्छेहरु
ज्यामिरे बुढोको कुरोमा सहमत देखिएनन् ।
सबै मिलेर दर्जिनी
बज्यैलाई दिसाको झोलपानीले नुहाउने, कालो मोसो दल्ने अनि
ढुङ्गा हान्दै गाउँबाट खेद्ने सल्लाह गरे । बिर्खे दाईले ब्याट्रीको कालो धुलो निकालेर
कालो मोसो बनाए । दिसाले नुहाएकी बज्यैलाई चियाबाजेले कालो मोसो दले । त्यसपछि बज्यैको
डोरी फुकाले । अनि सबैले ढुङ्गा हान्दै कोशीको तिरैतिर कोसौ टाढा सम्म लखटे ।
हेर्दाहेर्दै सिसौली
टोलमा गाउँलेले बोक्सी जन्माएर कुरुर तरिकाले धपाउन पनि भ्याए । दर्जिनी बज्यै साच्चै
बोक्सी थिईन् या थिईनन् ? त्यो समाजले नै जानुन् ।
तर दर्जिनी बज्यैलाई बोक्सी बनाउनमा हाम्रो पनि अप्रत्यक्ष भूमिका
थियो । हुनसक्छ त्यतिबेला काहालिएर हामीले दुब्लो पातलो सर्पलाई नै मोटो अजिङ्गर देख्यौँ
की ? राती राखेको ठाउँबाट मरेको सर्प कुकुर वा बिरालोले
कतै पुर्याएको थियो की ? तर सबैले कथित बोक्सीलाई दोष लगाए ।
आज पन्ध्र वर्षपछि यो घट्ना सम्झिदाँ घिन लागेर आउँछ । चिया
बाजेको नाती वास्तवमा त्यतिखेर बोक्सी प्रकोप
भन्दा पनि हैजा प्रकोपले मरेका थिए। अहेवले बाजेलाई बुझाउँन सकेनन् । बाजेले अहेवको कुरा बुझन चाहेनन् । म हुर्किएको त्यतिबेलाको
रुढीग्रस्त समाजमा यस्ता कुरा कसैले बुझेनन् र बुझ्न चाहेनन् ।तर अवोध दर्जिनी बज्यै
सिसौली टोलमा अनाहकमा बोक्सी ठहरिए र लखेटीए ।
-धिरज चौधरी
प्रकाशीतः http://www.suvadin.com/news/darjini-bajai-
प्रकाशीतः http://www.suvadin.com/news/darjini-bajai-
0 comments:
Post a Comment